Zespoły mielodysplastyczne (MDS)

Zespoły mielodysplastyczne (MDS)

Zespoły mielodysplastyczne (MDS) to grupa różnorodnych schorzeń szpiku kostnego, które prowadzą do nieprawidłowej produkcji komórek krwi. MDS charakteryzuje się zaburzeniami w dojrzewaniu krwinek czerwonych, białych oraz płytek krwi, co prowadzi do ich niewystarczającej ilości lub nieprawidłowego funkcjonowania. W efekcie może dojść do niedokrwistości (anemii), zakażeń lub krwawień. MDS rozwija się powoli, a jego objawy często są subtelne i niespecyficzne, co utrudnia wczesne rozpoznanie. Pacjenci mogą doświadczać przewlekłego zmęczenia, bladości skóry, łatwego siniaczenia się, częstych infekcji oraz duszności. W niektórych przypadkach MDS może przekształcić się w ostrą białaczkę szpikową (AML), co dodatkowo pogarsza rokowania.

U części pacjentów z MDS, zwłaszcza niższego ryzyka występuje dodatkowa nieprawidłowość - obecność klonu komórek PNH (napadowej nocnej hemoglobinurii).

W różnych badaniach odsetek pacjentów z MDS, u których stwierdzono klon PNH waha się od około 1% do 10%. Rozpoznanie obecności klonu PNH u pacjenta z MDS może mieć znaczenie kliniczne, ponieważ może wpływać na wybór strategii terapeutycznej oraz prognozę choroby. Przeprowadzenie diagnostyki w kierunku PNH zaleca się zwłaszcza u pacjentów z objawami takimi jak hemoliza, ciemny mocz, czy skłonność do tworzenia zakrzepów. Klon PNH może także być obecny u pacjentów bez tych objawów. U pacjentów z MDS i obecnym klonem PNH leczenie może wymagać dostosowania aby zarówno zaradzić nieprawidłowej funkcji szpiku kostnego związanej z MDS, jak i zapobiega hemolizie i zakrzepom spowodowanym przez klon PNH.

Objawy

Objawy MDS mogą być zróżnicowane i obejmują:

• Niedokrwistość (anemia):
  • Przewlekłe zmęczenie i osłabienie
  • Bladość skóry i błon śluzowych
  • Duszność, zwłaszcza przy wysiłku
  • Zawroty głowy
• Małopłytkowość (trombocytopenia):
  • Łatwe siniaczenie się
  • Długotrwałe krwawienia po skaleczeniach
  • Krwawienia z nosa lub dziąseł
  • Petechie (drobne, czerwone plamki na skórze)
• Leukopenia:
  • Zwiększona podatność na infekcje
  • Częste infekcje bakteryjne i wirusowe
  • Gorączka bez wyraźnej przyczyny
• Objawy związane z powiększeniem śledziony:
  • Uczucie pełności lub dyskomfortu w lewym górnym kwadrancie brzucha
• Inne:
  • Bóle kości lub stawów
  • Utrata apetytu i spadek masy ciała
  • Nocne poty

Rozpoznanie MDS

W przypadku podejrzenia MDS należy przeprowadzić wstępną diagnostykę różnicującą zespoły mielodysplastyczne od reaktywnej cytopenii, dysplazji i innych chorób klonalnych. W wywiadzie należy zebrać informacje dotyczące przyjmowanych leków, stosowania używek (alkohol, papierosy), często powtarzających się krwawień czy zakażeń. Równie ważny jest wywiad w kierunku przebytego leczenia onkologicznego czy ekspozycji na niekorzystne czynniki środowiskowe.

Minimalne kryteria rozpoznania uwzględniają:

• utrzymującą się powyżej 6 miesięcy cytopenię obwodową (niedobór krwinek) 1-,2- lub 3-liniową,
  
• występowanie cech dysplazji w zakresie równym lub powyżej 10% komórek ≥1 linii,
• niektóre zmiany cytogenetyczne typowe dla MDS,
  
• 5-19% mieloblastów w szpiku,
  

Do postawienia rozpoznania konieczne jest występowanie pierwszego kryterium (cytopenii obwodowej) oraz co najmniej jednego z pozostałych kryteriów przy jednoczesnym wykluczeniu innych potencjalnych czynników występowania cytopenii/dysplazji (diagnostyka różnicowa).

Zespoły mielodysplastyczne – leczenie

Leczenie MDS zależy od stopnia zaawansowania choroby, ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz obecności objawów. Główne cele terapii to poprawa jakości życia, łagodzenie objawów i zapobieganie przekształceniu się MDS w ostrą białaczkę szpikową (AML).

• Leczenie wspomagające:
  • Transfuzje krwi: Przetaczanie krwinek czerwonych i/lub płytek krwi w celu złagodzenia objawów niedokrwistości i małopłytkowości.
  • Antybiotyki i leki przeciwwirusowe: Stosowane w przypadku infekcji wynikających z leukopenii.
  • Suplementacja: Żelazo, kwas foliowy i witamina B12 mogą być zalecane, aby wspomóc produkcję krwinek.
• Leczenie farmakologiczne:
  • Leki stymulujące erytropoezę (ESA): Takie jak erytropoetyna, które mogą zwiększyć produkcję czerwonych krwinek.
  • Immunosupresanty: Leki takie jak azatiopryna lub cyklosporyna, stosowane w przypadku podejrzenia autoimmunologicznego komponentu MDS.
  • Hypometylujące agenty: Takie jak azacytydyna i decytabina, które mogą poprawić funkcję szpiku kostnego i zmniejszyć ryzyko progresji do AML.
  • Lenalidomid: Szczególnie skuteczny u pacjentów z delecją chromosomu 5q.
• Przeszczepienie szpiku kostnego: Jest jedyną metodą mogącą potencjalnie wyleczyć MDS. Zalecane głównie u młodszych pacjentów z odpowiednim dawcą, ze względu na ryzyko i powikłania związane z procedurą.

Jak często występują zespoły mielodysplastyczne (MDS)?

Szacunkowa częstość zachorowań wynosi 4:100 000 w ujęciu rocznym i są to dane ogólne. Natomiast biorąc pod uwagę grupę osób >60 r. życia, w której zespoły mielodysplastyczne MDS występują częściej, mowa już o 7-35 przypadkach na 100 tys. osób, a wraz z wiekiem ta częstotliwość występowania choroby rośnie. W Polsce mediana wieku zachorowania wynosi ok. 71 lat.