Choroba Castlemana

Choroba Castlemana (Idiopathic multicentric Castleman disease - iMCD, Castleman's disease – CD)

Choroba Castlemana to rzadkie schorzenie charakteryzujące się nienowotworowym rozrostem węzłów chłonnych. Etiopatogeneza choroby jest niejasna. Czynnikami zwiększającymi ryzyko zachorowania są zakażenie wirusem HIV oraz HHV8.

Choroba Castelmana stanowi niejednorodną grupę zaburzeń hematologicznych, które cechuje charakterystyczny obraz węzłów chłonnych w badaniu histopatologicznym. Pacjenci mogą zachorować w każdym wieku. Choroba może przyjąć postać zlokalizowaną (unicentric, UCD) z zajęciem jednej grupy węzłów chłonnych lub wieloogniskową (multicentric, MCD) z objawami ogólnoustrojowymi, cytopenią i zagrażającą życiu dysfunkcją narządów. Objawy choroby wynikają z nadprodukcji interleukiny 6 (IL-6), która jest czynnikiem stymulującym rozrost węzłów chłonnych, ale także powoduje objawy ogólne takie jak zmęczenie, osłabienie apetytu czy spadek masy ciała. Zakażenie ludzkim herpeswirusem (HHV-8) powoduje około 50% przypadków MCD, w pozostałych przypadkach jest etiologia nie jest znana i mówimy o tzw. idiopatycznej CD (iMCD).

Choroba Castlemana. Postacie różnią się objawami i leczeniem

Występują dwa podtypy choroby Castlemana - zlokalizowana i wieloogniskowa. Różnią się one objawami oraz leczeniem.

• Postać zlokalizowana występuje zazwyczaj u osób młodych. Dotyczy pojedynczego węzła chłonnego lub jednej grupy węzłów (mówimy wówczas o guzie Castlemana). Zmiany najczęściej pojawiają się w śródpiersiu, wnękach płuc, na szyi lub pod pachą (odnotowano również przypadki guzów występujących w jamie brzusznej, śliniankach, tkance podskórnej i mięśniach szkieletowych). Objawem choroby jest dobrze odgraniczona zmiana guzowata lub poszerzenie śródpiersia w badaniu RTG klatki piersiowej, któremu może towarzyszyć wysięk w opłucnej. Duże guzy mogą uciskać na płuca, a konsekwencjami będą zaburzenia oddychania, kaszel, infekcje oraz bóle w obrębie klatki piersiowej. U ok. 80 proc. chorych z tą postacią choroby histologicznie stwierdza się postać naczyniowo-szklistą, a u 20 proc. postać plazmatyczno-komórkową. Zlokalizowana postać naczyniowo-szklista przebiega zazwyczaj łagodnie. Chirurgiczne usunięcie guza ma na celu postawienie diagnozy oraz leczenie. Pięcioletnie przeżycie po operacji sięga 94-100 proc. Jeżeli zlokalizowana postać choroby klasyfikowana jest jako typ plazmatyczno-komórkowy jej przebieg i rokowanie są gorsze.
• Postać wieloogniskowa jest dużo rzadsza, występuje u osób starszych, zwykle około 60. roku życia. Dochodzi do zajęcia licznych węzłów chłonnych, a choroba przebiega agresywnie. Objawem postępującej choroby mogą być gorączka, poty nocne, osłabienie i utrata masy ciała, powiększenie wątroby, śledziony, węzłów chłonnych, płyn w jamie brzusznej lub opłucnej. Wieloogniskowa postać choroby Castlemana może towarzyszyć poważnym chorobom takim jak chłoniaki, mięsaki Kaposiego, amyloidoza, miastenia, pęcherzyca i zespół POEMS (polineuropatia, organomegalia, endokrynopatia, monoklonalne białko, zmiany skórne). Pacjenci z wieloogniskową CD mają osłabioną odporność, co powoduje, że najczęstszą przyczyną zgonów w tej postaci są infekcje oraz nowotwory złośliwe.

Histologicznie wyróżnia się postać naczyniowo-szklistą,plazmatyczno-komórkową oraz postać mieszaną.

Leczenie pacjentów z chorobą Castlemana

Leczeniem z wyboru w postaciach jednoogniskowych jest chirurgiczne usunięcie guza, które zazwyczaj rozwiązuje większość problemów zdrowotnych chorego. Jeżeli usunięcie guza nie jest możliwe ze względu na usytuowania węzła chłonnego, współczesna lekarze stosują leczenie farmakologiczne, w tym przeciwciała monoklonalne lub radioterapię, które również prowadzą do zmniejszenia masy guza. Niekiedy u chorych dochodzi do wznowy, dlatego wymagają oni ścisłej obserwacji. Jeżeli choroba ma postać wieloogniskową wymaga leczenia ogólnoustrojowego. Leczenie chirurgiczne nie ma sensu, bo nie jest możliwe usunięcie wszystkich zajętych węzłów chłonnych. Ostatnie badania pokazują jednak, że leki immunosupresyjne działają skutecznie, prowadząc do remisji nawet w wieloogniskowej postaci choroby Castlemana.

Jak wygląda diagnostyka w przypadku choroby Castlemana?

Choroba stanowi duże wyzwanie diagnostyczne z powodu braku swoistych objawów zarówno klinicznych, jak i laboratoryjnych. Stwierdzenie wysokiego poziomu interleukiny IL‑6, który obecny jest u chorych z wieloogniskową postacią CD, daje szansę na wczesne wykrycie choroby. w 2014 amerykańska Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) zatwierdziła lek siltuksymab (przeciwciało monoklonalne anty-Il6) w leczeniu wieloogniskowej CD. Jest to terapia pierwszego rzutu.

Ponieważ choroba Castelmana jest chorobą rzadką, niestety nie jest znana liczba zachorowań w Polsce. Wiadomo natomiast, że u 76,6 proc. chorych zmiany występują jedynie w węzłach chłonnych, a u 23,4 proc. przyjmują postać pozawęzłową.