Lizosomalne choroby spichrzeniowe (inaczej choroby lizosomalne, choroby spichrzania lizosomalnego) to grupa kilkudziesięciu chorób uwarunkowanych genetycznie, u podłoża których leży defekt enzymatyczny (głównie hydrolaz, rzadziej peptydaz). W wyniku zaburzeń aktywności różnych enzymów dochodzi do odkładania/akumulacji/gromadzenia niechcianych substancji wewnątrz organelli komórkowych, głównie w lizosomach. Prowadzi to do określonych zmian histochemicznych, strukturalnych i czynnościowych w organizmie wskutek powiększenia komórek i w konsekwencji całych narządów. Pierwszą opisaną chorobą lizosomalną była choroba Pompego. w Polsce częstość chorób lizosomalnych spichrzeniowych szacuje się na 1/23 tys. żywych urodzeń. Dziedziczenie tych chorób jest najczęściej autosomalne recesywne, jedynie choroba Fabry’ego, Huntera i Danona dziedziczą się w sposób dominujący sprzężony z płcią.
Choroby spichrzeniowe dzielimy na mukopolisacharydozy (MPS), glikoproteinozy (np. sjalidoza, choroba Schindlera), sfingolipidozy, w tym cerebrozydozy (np. choroba Fabry’ego, Farbera, Gauchera, Krabbego, Niemanna-Picka), glikogenozy (choroba Pompego), lipidozy (choroba Wolmana), zaburzenia transportu lizosomalnego (np. cystynoza, choroba spichrzania kwasu sjalowego – choroba z Salli) bądź mnogie niedobory enzymatyczne (niedobór sulfataz, mukolipidoza). Im mniejsza aktywność enzymu, tym wcześniej ujawnia się choroba i tym cięższy jej przebieg kliniczny. Choroby te biorą swoje nazwy od konkretnych substratów, których metabolizm jest w danym przypadku zaburzony, co skutkuje nagromadzeniem w komórkach – mukopolisacharydów, lipidów, sulfatydów, sfingolipidów, gangliozydów, glikoprotein etc.
o nasileniu objawów choroby lizosomalnej decyduje stopień upośledzenia funkcji danego enzymu. w progresywnym przebiegu dochodzi do różnych zaburzeń, w tym hematologicznych, powiększenia wątroby i śledziony (hepatosplenomegalia). Przy urodzeniu obserwuje się np. wysoką masę ciala, dymorficzne/pogrubiałe rysy twarzy, powiększenie narządów (m.in. wątroby, serca, nadnerczy, śledziony), następnie opóźnienie rozwoju, deformacje kostne, zaburzenia mięśniowo-stawowe, zmiany skórne (np. czerwono-purpurowa wysypka), zmiany oczne, objawy neurologiczne, padaczka, zaburzenia potliwości, niedosłuch, zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego itd.
Rozpoznanie na podstawie samych objawów klinicznych sprawia wiele trudności, dlatego niezbędne jest badanie aktywności enzymów i obecności wspomnianych substratów oraz analiza mikroskopowa i molekularna. Dodatkowo wykonuje się badania moczu, badania obrazowe, badania funkcjonalne.
Podstawą leczenia chorób lizosomalnych spichrzeniowych jest enzymatyczna terapia zastępcza odwracająca niedomogę danego enzymu – stosowana np. w chorobie Gauchera czy chorobie Fabry’ego. Wykonuje się również przeszczepienie szpiku kostnego, np. w MPS i leukodystrofii metachromatycznej. Metody nieenzymatyczne obejmują lecznicze zmniejszenie produkcji substratu, np. w niedoborach gluko- czy galaktozydaz. Niektóre choroby spichrzeniowe prowadzą do zgonu już w niemowlęctwie. Inne zaczynają się w wieku młodzieńczym lub dorosłym.
Część z nich ma przebieg powolny, jednak zazwyczaj progresywny. w wielu przypadkach pozostaje jedynie leczenie objawowe, a rokowanie jest wybitnie niekorzystne. w Polsce i na całym świecie nieustannie prowadzone są badania nad skuteczną diagnostyką i terapią różnych chorób lizosomalnych, jednak jest to utrudnione ze względu na ich genetyczne podłoże i (ultra)rzadkie występowanie/ogranicza populacje chorych.
Od ponad pół roku towarzyszą Ci
niepokojące dolegliwości,
do tej pory niewyjaśnione?
Ty lub Twój lekarz
podejrzewacie
chorobę rzadką?
Szukasz właściwego
specjalisty lub ośrodka?
Wypełnij kwestionariusz
internetowy, a my
postaramy się pomóc!
Wypełnij kwestionariusz
internetowy, a my
postaramy się pomóc!
Zapoznaj się z zakładką
"Najczęściej zadawane pytania"