Obrzęki kończyn dolnych (niezakrzepowe)

Przyczyny obrzęków limfatycznych nóg

Szacuje się, że obrzęk limfatyczny dotyczy ok. 140 milionów osób na świecie.

Obrzęk limfatyczny (inaczej chłonny) to obrzęk skóry i tkanki podskórnej, jest spowodowany gromadzeniem się w przestrzeniach międzykomórkowych limfy, czyli chłonki z zawartością wody, białka, limfocytów i produktów metabolicznych. Powstaje w wyniku zmian patologicznych naczyń chłonnych, które prowadzą do ich niedrożności, niedorozwoju lub zniszczenia. w prawidłowych warunkach naczynia te transportują chłonkę z tkanek do układu krążenia. Jeżeli z jakiegoś powodu zostają uszkodzone, chłonka ze światła naczyń przedostaje się do tkanek, gdzie ulega akumulacji i prowadzi do powstania zmian obrzękowych. U podstaw obrzęku chłonnego leżeć mogą wady rozwojowe naczyń chłonnych lub uszkodzenia układu limfatycznego w przebiegu różnych chorób, np. przewlekłej niewydolności żylnej, stanów zapalnych naczyń i węzłów chłonnych, uszkodzenia pourazowe.

Początkowo zmiany te są odwracalne i mogą ustąpić w wyniku wdrożenia odpowiedniego leczenia. Jeśli jednak obrzęk utrzymuje się długo, dochodzi do pogłębienia zaburzeń i przywrócenie prawidłowego stanu zajętej części ciała staje się niemożliwe. Utrudnienie odpływu chłonki prowadzi do rozrostu tkanki łącznej, rogowacenia skóry, nawrotowych zapaleń naczyń chłonnych i postępującego przerostu tkanki podskórnej.

Obrzęk limfatyczny najczęściej obejmuje kończyny, zarówno dolne, jak i górne.

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje obrzęków limfatycznych: pierwotny i wtórny.

Obrzęk pierwotny jest spowodowany nieprawidłowym wykształceniem naczyń chłonnych, który może mieć charakter wrodzony:

• wczesne – rzadkie, najczęściej obserwowane po urodzeniu lub w dzieciństwie;
• późne (ok. 80% przypadków obrzęków pierwotnych) – przede wszystkim na kończynach dolnych, częstość występowania większa u kobiet.

Częściej pojawia się jednak obrzęk wtórny, wywołany urazami, zakażeniami, zabiegami chirurgicznymi czy obecnością guzów nowotworowych.
Każdy obrzęk limfatyczny u osoby dorosłej powinien skłonić do poszukiwania zmian nowotworowych, które mogą być jego przyczyną.

Obrzęk limfatyczny (chłonny): objawy

Przewlekły obrzęk chłonny jest twardy, gumowaty i ustępuje tylko nieznacznie po odpoczynku z uniesioną kończyną. Początkowo po uciśnięciu kończyny w rejonie obrzęku pozostaje zagłębienie. Obrzęk pojawia się w okolicy kostek lub na grzbiecie stopy; z czasem zajmuje całą kończynę, niekiedy także narządy płciowe i pośladek. Stwierdza się objaw Stemmera. Rozwój obrzęku prowadzi do włóknienia, twardnienia, niepodatności na ucisk drugiego palca stopy. Dochodzi do zaniku gruczołów łojowych i potowych, wypadania włosów, obserwuje się zmiany skórne (zgrubienie, rogowacenie, ogniska limfotoku). Zwiększa się skłonność do zakażeń, zwłaszcza na stopie i goleni. Paznokcie stają się kruche i łamliwe, żółkną. w bardzo zaawansowanych stanach rozwija się słoniowacizna. Choroba ma powolny, ale postępujący przebieg. Obrzęk chłonny najczęściej jest niebolesny. Po wielu latach może dojść do rozwoju naczyniakomięsaka limfatycznego. Dowiedziono, że u niektórych chorych naczyniakomięsak limfatyczny może rozwinąć się także na podłożu przewlekłego obrzęku kończyny dolnej.

Profilaktyka i leczenie obrzęku chłonnego

Niewydolność układu limfatycznego może mieć charakter mechaniczny lub dynamiczny. Niewydolność dynamiczna oznacza stan, w którym prawidłowo działający, nieuszkodzony układ limfatyczny nie może odprowadzić nadmiaru płynu tkankowego. Obrzęki tego rodzaju wymagają przede wszystkim leczenia choroby podstawowej.

Natomiast w profilaktyce i leczeniu zachowawczym obrzęku limfatycznego (chłonnego) zaleca się unikanie stania i długotrwałego siedzenia, unoszenie chorej kończyny, przestrzeganie zasad higieny skóry, stosowanie stopniowego ucisku – kompresjoterapii, stosowanie masaży, unikanie urazów. Stosuje się profilaktykę i prawidłowe leczenie zakażeń skóry. Przy rozległych obrzękach chłonnych rozważa się leczenie mikrochirurgiczne. w przypadkach opornych na kompresjoterapię dobre wyniki leczenia uzyskuje się po liposukcji.