Obrzęk limfatyczny: niezakrzepowy obrzęk kończyn dolnych

Obrzęki kończyn dolnych mogą być objawem wielu chorób np. układu sercowo-naczyniowego, wątroby, nerek, zaburzeń hormonalnych, niedożywienia czy niedoboru witamin. Mogą też powstawać w wyniku stosowania niektórych leków bądź powstawać idiopatycznie.

W przebiegu kłębuszkowych zapaleń nerek (pierwotnych lub wtórnych) obrzęki mogą występować jako objaw zespołu nerczycowego czy zespołu nefrytycznego. Również w trakcie ostrej lub przewlekłej niewydolności nerek może dochodzić do tworzenia się obrzęków.

Przyczyny Obrzęków Limfatycznych Nóg

Obrzęk limfatyczny (inaczej chłonny) to obrzęk skóry i tkanki podskórnej, jest spowodowany gromadzeniem się w przestrzeniach międzykomórkowych limfy, czyli chłonki z zawartością wody, białka, limfocytów i produktów metabolicznych.

Powstaje w wyniku zmian patologicznych naczyń chłonnych, które prowadzą do ich niedrożności, niedorozwoju lub zniszczenia. w prawidłowych warunkach naczynia te transportują chłonkę z tkanek do układu krążenia. Jeżeli z jakiegoś powodu zostają uszkodzone, chłonka ze światła naczyń przedostaje się do tkanek, gdzie ulega akumulacji i prowadzi do powstania zmian obrzękowych.

U podstaw obrzęku chłonnego leżeć mogą wady rozwojowe naczyń chłonnych lub uszkodzenia układu limfatycznego w przebiegu różnych chorób, np. przewlekłej niewydolności żylnej, stanów zapalnych naczyń i węzłów chłonnych, uszkodzenia pourazowe.

Początkowo zmiany te są odwracalne i mogą ustąpić w wyniku wdrożenia odpowiedniego leczenia. Jeśli jednak obrzęk utrzymuje się długo, dochodzi do pogłębienia zaburzeń i przywrócenie prawidłowego stanu zajętej części ciała staje się niemożliwe. Utrudnienie odpływu chłonki prowadzi do rozrostu tkanki łącznej, rogowacenia skóry, nawrotowych zapaleń naczyń chłonnych i postępującego przerostu tkanki podskórnej.

Szacuje się, że obrzęk limfatyczny dotyczy ok. 140 milionów osób na świecie.

Typy Obrzęku Limfatycznego

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje obrzęków limfatycznych: pierwotny i wtórny.

• Obrzęk pierwotny jest spowodowany nieprawidłowym wykształceniem naczyń chłonnych, który może mieć charakter wrodzony:
  • wczesne – rzadkie, najczęściej obserwowane po urodzeniu lub w dzieciństwie;
  • późne (ok. 80% przypadków obrzęków pierwotnych) – przede wszystkim na kończynach dolnych, częstość występowania większa u kobiet.
• Częściej pojawia się jednak obrzęk wtórny, wywołany urazami, zakażeniami, zabiegami chirurgicznymi czy obecnością guzów nowotworowych.
  Każdy obrzęk limfatyczny u osoby dorosłej powinien skłonić do poszukiwania zmian nowotworowych, które mogą być jego przyczyną.

Objawy Obrzęku Limfatycznego

Przewlekły obrzęk limfatyczny jest twardy i gumowaty, a jego nasilenie zmniejsza się jedynie nieznacznie po odpoczynku z uniesioną kończyną. We wczesnych etapach choroby, po uciśnięciu obrzękniętego miejsca może pozostać wgłębienie. Obrzęk zwykle zaczyna się w okolicach kostek lub na grzbiecie stopy i stopniowo obejmuje całą kończynę, a niekiedy również okolice narządów płciowych lub pośladków. Często występuje objaw Stemmera, czyli niemożność uchwycenia fałdu skórnego u podstawy drugiego palca stopy.

Z czasem schorzenie może prowadzić do:

• Włóknienia, stwardnienia i utraty elastyczności skóry,
• Zaniku gruczołów potowych i łojowych,
• Utraty owłosienia,
• Zmian skórnych (pogrubienie, rogowacenie, wycieki limfy),
• Zwiększonej podatność na zakażenia, szczególnie w obrębie stopy i podudzia,
• Kruchości, żółknących paznokcie u stóp.

W bardzo zaawansowanych stadiach może rozwinąć się słoniowacizna – skrajne powiększenie kończyny i znaczne pogrubienie skóry. Choroba postępuje powoli, ale systematycznie. Obrzęk limfatyczny zazwyczaj nie powoduje bólu, jednak może być wyniszczający. W rzadkich przypadkach, po wielu latach przewlekłego obrzęku limfatycznego, zwłaszcza kończyn dolnych, może dojść do rozwoju naczyniakomięsaka limfatycznego – złośliwego nowotworu.

Profilaktyka i Leczenie Obrzęku Limfatycznego

Niewydolność układu limfatycznego może mieć charakter mechaniczny lub dynamiczny. Niewydolność dynamiczna oznacza stan, w którym prawidłowo działający, nieuszkodzony układ limfatyczny nie może odprowadzić nadmiaru płynu tkankowego. Obrzęki tego rodzaju wymagają przede wszystkim leczenia choroby podstawowej.

W profilaktyce i leczeniu zachowawczym obrzęku limfatycznego zaleca się następujące działania:

• Unikać długotrwałego stania lub siedzenia,
• Unosić obrzękniętą kończynę,
• Dbać o prawidłową higienę skóry,
• Stosować stopniowany ucisk (kompresjoterapia),
• Korzystać z manualnego drenażu limfatycznego (masażu),
• Unikać urazów chorej kończyny.

Kluczowe jest również zapobieganie infekcjom skóry oraz ich właściwe leczenie.

W przypadkach rozległego obrzęku limfatycznego można rozważyć zabiegi mikrochirurgiczne. W sytuacjach opornych na kompresjoterapię, skuteczne wyniki leczenia przynosi liposukcja.