Masz trudności z oddychaniem? Porozmawiajmy o astmie

Astma to przewlekła choroba układu oddechowego, która powoduje zapalenie i zwężenie dróg oddechowych w płucach. Może prowadzić do trudności w oddychaniu — od łagodnych po zagrażające życiu. Astma może rozwinąć się w każdym wieku, choć najczęściej zaczyna się w dzieciństwie i wymaga dożywotniego leczenia.

W tym artykule omawiamy przyczyny, objawy, opcje leczenia, powiązania z rzadkimi chorobami takimi jak a EGPA (ziarniniakowatość eozynofilowa z zapaleniem naczyń) oraz długofalowe strategie radzenia sobie z astmą.

Czym jest astma oskrzelowa?

Astma to schorzenie, w którym drogi oddechowe zwężają się i puchną, produkując nadmiar śluzu. Powoduje to kaszel, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej oraz duszność. U niektórych osób astma jest drobną niedogodnością, u innych może poważnie utrudniać codzienne funkcjonowanie i prowadzić do groźnych napadów.

Według Centers for Disease Control and Prevention (CDC), astmę ma około 1 na 13 osób w Stanach Zjednoczonych [1]. To jedna z głównych przyczyn nieobecności w szkole i pracy spowodowanych chorobami układu oddechowego.

Dokładna przyczyna astmy nie jest znana, ale uważa się, że ma ona podłoże zarówno genetyczne, jak i środowiskowe. Typowe czynniki wywołujące astmę to:

• Alergeny takie jak pyłki, pleśń, sierść zwierząt i roztocza 
• Zanieczyszczenia powietrza i drażniące substancje (np. dym, opary chemiczne) 
• Infekcje układu oddechowego 
• Wysiłek fizyczny, zwłaszcza na zimnym powietrzu (astma wysiłkowa) 
• Zimne powietrze 
• Stres i silne emocje 
• Niektóre leki, np. aspiryna czy beta-blokery 

Osoby z rodzinną historią astmy lub alergii są bardziej narażone na rozwój tej choroby.

Globalne statystyki dotyczące astmy

Astma to poważny problem zdrowia publicznego na całym świecie. Zgodnie z danymi Global Initiative for Asthma (GINA):

• WUSAz astmążyje około 25 milionów osób [2]. 
• W Europieszacuje się, że astma dotyka ponad30 millionów dorosłych i dzieci,a jej występowanie waha się od 5% do 10% w zależności od kraju [3]. 
• W Ameryce Łacińskiej w krajach takich jak Brazylia, Meksyk czy Argentyna, częstość występowania astmy wśród dzieci wynosi od 10 do 20 procent i jest związana m.in. z zanieczyszczeniem powietrza w miastach oraz ograniczonym dostępem do stałej opieki medycznej [4].

Jak rozpoznać objawy astmy?

Objawy astmy różnią się w zależności od osoby. Do najczęstszych należą:

• Duszność 
• Ucisk lub ból w klatce piersiowej 
• Świszczący oddech przy wydechu 
• Kaszel, szczególnie w nocy, nad ranem lub podczas wysiłku fizycznego 

Niektóre osoby mają objawy sporadycznie, inne – niemal codziennie. Silne napady astmy wymagają natychmiastowej pomocy medycznej.

Astma a EGPA (ziarniniakowatość eozynofilowa z zapaleniem naczyń)

Astma to coś więcej niż tylko powszechna choroba układu oddechowego. W rzadkich przypadkach może być pierwszym objawem EGPA,rzadkiej choroby autoimmunologicznej, która powoduje zapalenie naczyń krwionośnych średniego i małego kalibru.

Według Groh i wsp. (2015) EGPA niemal zawsze rozpoczyna się od astmy, szczególnie u dorosłych z późno występującą lub oporną na leczenie postacią choroby [5]. W przypadku EGPA astma zwykle ma charakter niealergiczny i eozynofilowy, co oznacza, że nie jest wywołana przez alergeny i wiąże się z wysokim poziomem eozynofili (białych krwinek).

Zgodnie z NIH Genetic and Rare Diseases Information Center (GARD) ,w miarę rozwoju choroby może dojść do ogólnoustrojowego zapalenia, uszkodzenia narządów oraz wystąpienia innych objawów, takich jak zapalenie zatok, polipy nosa, wysypki skórne i neuropatia [6].

Rozpoznanie związku między astmą a EGPA jest kluczowe, zwłaszcza gdy astmie towarzyszy wysoki poziom eozynofilów lub nie reaguje ona na standardowe leczenie. Ryzyko EGPA jest wyższe u pacjentów, u których astma jest trudna do kontrolowania mimo intensywnej terapii. Często EGPA poprzedzają lata ciężkiej lub późno rozpoczynającej się astmy, która nie ustępuje nawet po stosowaniu dużych dawek leków wziewnych lub terapii biologicznych. Wczesne rozpoznanie i interwencja mogą znacząco poprawić rokowanie.

Leczenie przewlekłej astmy

Astmy nie da się całkowicie wyleczyć, ale można ją skutecznie kontrolować dzięki leczeniu farmakologicznemu i zmianom stylu życia. Według Mayo Clinic dostępne są następujące opcje leczenia:

1. Leki

• Leki kontrolujące (na co dzień): kortykosteroidy wziewne (np. flutykazon, budezonid), modyfikatory leukotrienów, długo działające beta-agoniści (LABA). 
• Leki doraźne: krótko działające beta-agoniści (SABA), np. salbutamol, stosowane w napadzie astmy. 
• Leczenie biologiczne: w ciężkiej astmie można stosować terapie biologiczne, np. omalizumab, mepolizumab. 

2. Monitorowanie i styl życia

• Stosowanie pikflometru do monitorowania czynności oddechowej 
• Unikanie znanych czynników wyzwalających 
• Rzucenie palenia 
• Regularna aktywność fizyczna (w granicach tolerancji) 

3. Indywidualny plan działania

Pacjenci powinni współpracować z lekarzem w celu opracowania indywidualnego planu działania na wypadek zaostrzenia choroby, który określa codzienne postępowanie i reakcje na pogorszenie objawów [7].

4. Leczenie EGPA

Jeśli astma jest częścią EGPAleczenie skupia się na kontrolowaniu choroby autoimmunologicznej — nie tylko objawów astmy. Ponieważ EGPA powoduje stan zapalny naczyń w całym organizmie, leczenie ogólne (np. kortykosteroidy, immunosupresanty) jest niezbędne, aby zapobiec uszkodzeniom innych narządów, takich jak nerwy, skóra, serce czy nerki. Wraz z opanowaniem ogólnoustrojowego stanu zapalnego zwykle ustępują także objawy astmy.

Jeśli masz astmę i podejrzewasz u siebie chorobę rzadką, skorzystaj z naszego bezpłatnego formularza Wypełnij formularz pacjenta, a my zajmiemy się resztą. Otrzymasz bezpieczną analizę opartą na AI i zweryfikowaną przez nasz zespół ekspertów medycznych.

Źródła:

1. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). „Asthma.” https://www.cdc.gov/asthma/most_recent_national_asthma_data.htm
2. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). „Asthma Prevalence US 2023.” https://www.cdc.gov/asthma/asthma-prevalence-us-2023-508.pdf
3. Eurostat. “ Finland: EU country with highest share of asthmatics” 2021 https://ec.europa.eu/eurostat/web/products-eurostat-news/-/edn-20210924-1#:~:text=In%202019%2C%20asthma%20affected%20almost,and%20France%20(both%208%25).
4. Cooper PJ, Figueiredo CA, Rodriguez A, et al. Understanding and controlling asthma in Latin America: a review of recent research informed by the SCAALA programme. Clin Transl Allergy. 2023;e12232. https://doi.org/10.1002/clt2.12232
5. Groh M, Pagnoux C, Baldini C, et al. Eosinophilic granulomatosis with polyangiitis (Churg–Strauss): evolution of disease classification, current diagnostic and treatment approaches. Eur J Intern Med. 2015 Sep;26(7):545-53: https://doi.org/10.1016/j.ejim.2015.04.022
   
6. NIH Genetic and Rare Diseases Information Center (GARD). „Eosinophilic Granulomatosis with Polyangiitis.” https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/8865/eosinophilic-granulomatosis-with-polyangiitis
7. Mayo Clinic “Asthma, Diagnosis and Treatment” https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/asthma/diagnosis-treatment/drc-20369660