Choroba Niemanna Picka

Choroba Niemanna Picka (Niemann-Pick Disease - NPD)

Choroba Niemanna Picka należy do grupy metabolicznych chorób dziedzicznych , w której szkodliwe ilości lipidowej substancji gromadzą się w śledzionie, wątrobie, płucach, szpiku kostnym i mózgu. Choroba ta jest bardzo zróżnicowana jeżeli chodzi o problemy, które powoduje.

Co powoduje chorobę Niemanna Picka?

Choroba NP może mieć heterogenne podłoże, przez co pacjenci wykazują różną manifestację objawów klinicznych. Wyróżniamy cztery typy choroby posiadające różny przebieg w zależności od wieku pacjenta, w którym się ona uaktywniła: typ A, B, C i D. w przypadku typów a i B przyczyną wystąpienia zaburzeń jest punktowa mutacja genu kodującego enzym zwany kwaśną sfingomielinazą (ASM). w organizmie chorego nie dochodzi do prawidłowego metabolizowania białka zwanego sfingomieliną. Gromadzenie się nieprzetworzonego substratu prowadzi w konsekwencji do powstawania złogów sfingomieliny w lizosomach (stąd określenie choroba spichrzeniowa). Dysfunkcja lizosomów, przy stałym wzroście złogów prowadzi w konsekwencji do śmierci komórki. Najbardziej narażone są komórki wątroby oraz komórki układu nerwowego. w przypadku typu C dochodzi do zaburzeń w składzie białkowym błon komórkowych. We wszystkich typach tej choroby występują złogi w jednym lub w kilku organach ciała. Te złogi zawierają charakterystyczny lipid zwany sfingomieliną oraz cholesterol. Zwykle znajdują się w wątrobie, śledzionie i komórkach szpiku kostnego chorych osób i przyczyniają się do powiększenia wątroby oraz śledziony. w typie a i C złogi powstają także w komórkach centralnego systemu nerwowego, powodując postępujące uszkodzenie układu neurologicznego.

Opis czterech typów choroby

• Typ a  zostaje zdiagnozowany w okresie niemowlęcym, występuje najczęściej i charakteryzuje się: żółtaczką poporodową, powiększoną wątrobą, poważnym uszkodzeniem mózgu. Pacjenci dożywają średnio 4 roku życia. Mutacja genu może prowadzić do wystąpienia zupełnego braku ASM lub wynosi mniej niż 5%.
• Typ B zdiagnozowany zostaje zwykle w okresie dojrzewania. Brak symptomów neurologicznych lub występują one bardzo rzadko, objawia się powiększoną wątrobą i śledzioną, pacjenci wykazują problemy z oddychaniem. w późniejszym wieku u chorych dochodzi do zaburzenia pracy serca. Zmienna jest również długość życia - najczęściej pacjenci dożywają okresu dorosłego. Mutacja genu może prowadzić do znacznego ograniczenia ASM, poziom wynosi około 10%.
• Typ C to najrzadszy typ choroby. Symptomy mogą pojawić się w różnym wieku. Charakterystyczne dla tego typu są zaburzenia napięcia mięśniowego, pionowe porażenie spojrzenia. Objawy neurologiczne pojawiają się po 4, a nawet po 6 latach od pierwszych symptomów. Śmiertelność wynosi 100%, jednakże czas przeżycia, jak również nasilenie objawów klinicznych, zależą od momentu pojawienia się pierwszych objawów. w typie C pacjenci nie są w stanie właściwie metabolizować cholesterolu ani innych lipidów. w efekcie dochodzi do odkładania się cholesterolu i tłuszczy w wątrobie, śledzionie oraz mózgu. Wystąpienie tych zaburzeń prowadzi do wtórnej redukcji aktywności kwaśnej sfingomielidazy (ASM).
• Typy C i D choroby mogą pojawić się w różnym wieku. Chorzy mają tylko umiarkowane powiększenie śledziony i wątroby, ale uszkodzenie mózgu może być obszerne i powodować niezdolność do spoglądania do góry i w dół, trudności w chodzeniu i przełykaniu oraz postępującą utratę wzroku i słuchu. Typy te są określane poprzez wadę, która przeszkadza w prawidłowym transporcie cholesterolu między komórkami mózgu.

Choroba Niemanna-Picka - badania

Choroba NP może być rozpoznana jeszcze w okresie wczesno noworodkowym (dotyczy to choroby typu A występującego najczęściej). Diagnostyka opiera się na badaniach biochemicznych analizy poziomu kwaśnej sfingomielinazy w osoczu krwi. Możliwe jest również wykonanie badań genetycznych, jednakże te stosuje się najczęściej w przypadku diagnostyki prenatalnej par, u których zachodzi wysokie ryzyko wystąpienia choroby.

Choroba Niemanna-Picka - leczenie

Choroba Niemanna-Picka jest chorobą śmiertelną. Niestety powoduje zmiany obecne w każdej komórce ciała i próba usunięcia skutków zmian patologicznych wydaje się w chwili obecnej wręcz niemożliwa. Nie ma aktualnie żadnego efektywnego leczenia dla osób chorych na Niemanna Picka typ A. Przeprowadzono przeszczepienie szpiku kostnego u kilku pacjentów z typem B, a uzyskane rezultaty uznano za zachęcające. Dla chorych z typem B może być pomocny rozwój enzymatycznej terapii zastępczej i terapii genowej, jednak metody eksperymentalne na ten moment nie mają na celu usunięcia przyczyny choroby, a jedynie zatrzymanie jej rozwoju. w chwili obecnej największe nadzieje wiąże się z przeszczepem szpiku kostnego od osób zdrowych. W przypadku pacjentów z typem C prowadzi się badania nad terapia farmakologiczną. Jeżeli objawy choroby postępują w miarę powoli (np. w przypadku łagodnej postaci typu B lub późnej postaci C) pacjenci mogą być zmuszeni do ciągłego monitorowania swojego stanu życia i korzystania z wysokospecjalistycznej pomocy medycznej np. pulmonologicznej, gastroenterologicznej, chirurgicznej, kardiologicznej, fizjoterapeutycznej.

w przypadku szybko postępującej choroby na skuteczne leczenie może być już za późno.

Liczba przypadków

Choroba NP należy do bardzo rzadkich jednostek występujących z częstością około 1 na 100 000 żywych urodzeń (dane epidemiologiczne zawierają się w przedziałach od 23 do 150 tys.).